بشار سقوط کرد؛ چرا ایران هیچ کاری نکرد؟ | نیویورک‌تایمز: تحریرالشام به ایران پیام داده به شیعیان کاری نخواهد داشت

رویداد۲۴ | ترجمهٔ محمد نوذری: فرناز فصیحی در روزنامه نیویورک تایمز به رابطه ایران و سوریه و نقش ایران در سقوط رژیم بشار اسد پرداخته است.

او نوشته است: برای دهه‌ها، ایران پول و هزینه انسانی زیادی را برای حمایت از بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه خرج کرد و به او کمک کرد تا از جنگ داخلی که حکومت خاندان او را تهدید می‌کرد، جان سالم به در ببرد. ایران پایگاه‌های نظامی، انبارهای تسلیحاتی و کارخانه‌های موشکی در سوریه داشت که از آنها به عنوان خط لوله برای تسلیح متحدان شبه‌نظامی خود در سراسر منطقه استفاده می‌کرد.

اکنون، درست همان لحظه‌ای که اسد برای دفع پیشروی سریع نیروهای شورشی به کمک نیاز داشت، ایران از سوریه خارج می‌شود. به گفته مقامات ایرانی و منطقه‌ای، این کشور روز جمعه تخلیه فرماندهان و پرسنل نظامی و همچنین برخی از کارکنان دیپلماتیک خود را آغاز کرد.

به نوشته روزنامه‌نگار نیویورک‌تایمز این حرکت، یک چرخش قابل توجه است: به نظر می‌رسد، ایران نه تنها که اسد، یعنی نزدیک‌ترین متحد عرب خود، را رها می کند، بلکه از همه چیزهایی که ۴۰ سال برای حفظ آن در سوریه، ساخته بود و جنگیده بود، صرف‌نظر می‌کند. به نوشته این روزنامه، سوریه مهم‌ترین پایگاه ایران در جهان عرب بود.

این روزنامه ادعا کرده است به نظر می‌رسد ایران پس از یک سال جنگ‌های منطقه‌ای ویرانگر که با حمله 7 اکتبر به اسرائیل توسط حماس، آغاز شد، قادر به دفاع از دولت اسد نیست.

به نوشته این روزنامه، فروپاشی شراکت ایران با سوریه به هر دلیلی توازن قدرت در خاورمیانه را تغییر می‌دهد. «محور مقاومتی» که ایران با متحدان خود در لبنان، سرزمین‌های فلسطین، سوریه، عراق و یمن تشکیل داده، تضعیف می‌شود. اسرائیل و متحدان عرب آن تقویت خواهند شد.

بیشتر بخوانید: ببینید| ورود مخالفان اسد به محوطه کاخ ریاست‌جمهوری

حسن شمشادی، کارشناس گروه‌های شبه‌نظامی نیابتی ایران که سال‌ها در جبهه‌های جنگ سوریه مستند ساخته است، به این روزنامه گفته: «برای ایران، سوریه ستون فقرات حضور منطقه‌ای ما بود. هر چیزی که ایران به منطقه فرستاد از طریق سوریه بود. اکنون باز نگه داشتن این کانال‌ها بسیار دشوار است.»

این روزنامه ادعا کرده است به گفته سه مقام ایرانی که دو تن از آنها اعضای نخبه سپاه پاسداران و دو تحلیلگر برجسته ایرانی نزدیک به دولت هستند، در ابتدا، دولت ایران از اینکه چگونه شورشیان در سوریه به سرعت پیشروی کردند و ارتش سوریه پایگاه‌های خود را رها کرد، شوکه شد.

این مقامات به نیویوک‌تایمز گفته‌اند که در اواسط هفته، این شوک به وحشت کامل تبدیل شده بود، زیرا شورشیان در مسیری بودند که شهر به شهر، از حلب تا حماه تا دیرالزور و درعا را تصرف می‌کردند.

مقامات ایرانی علنا ​​متعهد شدند که از اسد کاملا حمایت کنند. اما این روزنامه ادعا می‌‌کند که منابعش می‌گویند هنگامی که شورشیان کنترل مناطق بیشتری را که ایران و شبه‌نظامیان نیابتی آن در آن نفوذ داشتند، به دست می‌آوردند، آنها به این فکر افتادند که با توجه به روند تحولات، آیا قادر به تغییر وضعیت هستند یا نه.

تا پایان هفته، چندین مقام ارشد در شبکه‌های اجتماعی اظهاراتی داشتند مبنی بر اینکه برکناری اسد به ظاهر اجتناب‌ناپذیر است و عقب‌نشینی ایران بسیار مهم است.

اگرچه عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، که برای رایزنی در مورد سوریه به دمشق، بغداد و دوحه قطر سفر کرده است، در ابتدا لحن تندی داشت، اما بعداً سرنوشت آقای اسد را به «اراده خدا» واگذار کرد.

این روزنامه ادعا می‌‌:ند یک یادداشت داخلی از یکی از اعضای سپاه پاسداران را دیده که در آن وضعیت سوریه «باور نکردنی و عجیب» توصیف شده است. در این یادداشت آمده است به نظر می‌رسد «ایران سقوط اسد را پذیرفته و اراده مقاومت را از دست داده است.»

تلویزیون دولتی ایرانشورشیان سنی را که قبلاً «تروریست های کافر» می‌‌خواهند اکنون آن‌ّها را «گروه‌های مسلح‌» خطاب می‌کند و گزارش داده که آنها تاکنون با اقلیت‌های شیعه به خوبی رفتار کرده‌اند.

سهیل کریمی، مبارز سابق سوریه که به کارشناس سیاسی تبدیل شده است، در یک برنامه خبری تلویزیون دولتی گفت که تعهدات آقای عراقچی در حمایت از دولت سوریه چیزی جز امید واهی نبود.

آقای کریمی با استناد به گزارش‌هایی از تماس‌هایش در سوریه گفت: «واقعیت در میدان آن چیزی نیست که او می گوید.» وی گفت: «مردان ما اکنون در میدان جنگ در سوریه نیستند. به آنها اجازه داده نشده است [در میدان باشند].»

ویدئویی که روز جمعه در حساب‌های شبکه‌های اجتماعی وابسته به سپاه پاسداران منتشر شد، یک زیارتگاه شیعیان در نزدیکی دمشق را تقریبا خالی نشان داد. یک راوی می گوید: شاید این آخرین تصاویری باشد که از حرم می‌بینید، همه سوریه را ترک کرده‌اند، همه ایرانی ها تخلیه شده اند. سپس به گریه می‌افتد.

این سه مقام ایرانی گفتند که هیئت تحریر الشام، گروه شورشی اصلی که در سوریه پیشروی می کند، این هفته پیام دیپلماتیک خصوصی به ایران ارسال کرد. به گفته مقامات، این گروه قول داده است که از اماکن مذهبی شیعیان و اقلیت‌های شیعه محافظت خواهد کرد و از ایران خواسته است که با نیروهای خود وارد جنگ نشود. به گفته دو مقام، ایران نیز به نوبه خود از این گروه خواسته است تا به نیروهای ایران اجازه خروج امن از سوریه و حفاظت از زیارتگاه های شیعیان را بدهد.

ایران فرماندهان و نیروهای خود را در سال ۲۰۱۲ در آغاز قیام ضددولتی در سوریه مستقر کرد و به شکست مخالفان رژیم اسد و گروه تروریستی داعش کمک کرد.

این کشور از جایگاه مستمر خود در سوریه برای حفظ زنجیره تامین تسلیحات حزب الله لبنان و فلسطینیان در کرانه باختری، از جمله از طریق دو بندر کشتیرانی و فرودگاه استفاده کرد.

این روزنامه ادعا می‌کند که اخیراً، ایران با باندهای قاچاقچی و برخی از اعضای قبایل بادیه‌نشین در اردن برای ارسال سلاح از سوریه به کرانه باختری همکاری کرد.

اما پویایی خاورمیانه در سال گذشته به شدت تغییر کرده است. ایران با حمله اسرائیل به دارایی‌ها و پایگاه‌های ایران در سوریه، از جمله محوطه سفارت آن در دمشق، متحمل ضربات قابل توجهی شد. به گفته رسانه‌های ایرانی، اسرائیل دست‌کم دوجین نیروی ایرانی را کشت که برخی از آنها فرماندهان ارشد عملیات منطقه‌ای بودند.

بعلاوه، متحد کلیدی ایران حزب الله پس از یک دوره شدید نبرد با اسرائیل در لبنان به شدت زیر ضرب رفت. روسیه، متحد دیگر سوریه، بر جنگ خود با اوکراین متمرکز است. و مهمتر از آن، ارتش سوریه مایل به ادامه جنگ نیست.

به گفته تحلیلگران داخل و خارج از کشور، نگرانی دیگر برای ایران، تهدید اسرائیل برای حمله به پایگاه‌ّهای نیروهای ایرانی در سوریه بود.

این روزنامه ادعا می‌کند به گفته مقامات ایرانی و اسرائیلی، دو پرواز یک شرکت هواپیمایی خصوصی ایرانی در مسیر دمشق در هفته گذشته پس از اخطار اسرائیل مبنی بر اینکه در صورت ورود به حریم هوایی سوریه آنها را ساقط خواهد کرد، لغو شد. اسرائیل گفت که این پروازها در حال انتقال سلاح بودند.

مهدی رحمتی، تحلیلگر سوریه در تهران که به دولت مشاوره داده است، به این روزنامه گفته: «برای ورود ایران به این جنگ، به منابع مالی و لجستیکی عظیم و همچنین کمک از سوی متحدان و خود سوریه نیاز است و هیچ یک از این شرایط در حال حاضر وجود ندارد.»

آقای همتی گفت: «سوریه و لبنان مثل بال‌ّهای چپ و راست ما بودند. آنها بریده شده‌اند، و تصور یکی بدون دیگری سخت است.»

افشون استوار، دانشیار امور امنیت ملی در دانشکده تحصیلات تکمیلی نیروی دریایی در کالیفرنیا و کارشناس در زمینه مطالعه نیروی نظامی ایران، به نیویورک‌تایمز گفته که ایران با بازگشت دونالد جی. ترامپ به ریاست جمهوری درگیر است و انتظار دارد سیاست «فشار حداکثری بر ایران» را اعمال کند.

استوار به نیویورک‌تایمز گفته «از دست دادن زمین در سوریه باعث می‌شود ایران در برابر دشمنانش در تل‌آویو و واشنگتن ضعیف به نظر برسد.» او گفته «اگر ایران حضورش در سوریه را تقویت کند، ممکن است افراد و تجهیزات خود را وارد یک نبرد از پیش باخته کند. اما اگر عقب‌نشینی کند، ضعیف به نظر می‌رسد، شکست را می‌پذیرد و سرزمین‌هایی را به دشمنانش واگذار می‌کند که برای آن به سختی جنگیده بود.»